Dag iedereen en welkom bij de wonderlijke avonturen van Alexander. Onze intro ziet er iets anders uit vandaag, want “habemus regem”. De koning is dood. Lang leve de koning. Alexander III van Macedonië bestijgt de troon na de dood van zijn meer dan succesvolle vader.
In Polen staat deze Alexander beter bekend als Aleksandrem Wielkim. En wat hem zo groot maakt, dat zullen we vandaag beginnen ontdekken.
Een langere intro dan normaal als eerbetoon voor onze cultuurliefhebbende massamoordenaar
Welkom.
INTRO
Als u nu denkt, ik herken dit nummer. Dit is de Champions League hymne, dan moet ik u zowel een pluim als een reprimande geven. Dit is namelijk Een Engelse kroningshymne en al voor ik aan de podcast begon droomde ik ervan om dit lied te gebruiken bij de bestijging van de troon door Alexander. Ik zag al voor me hoe Alexander in een zaal vol met edelen en priesters naar voor stapt. Zijn moeder en vrienden staan klaar en terwijl hij aankomt plaatst de hogepriester van Delphi de kroon op de jongeman, net op het moment dat het lied zijn eerste hoogtepunt bereikt.
Een volledig anachronistisch beeld uiteraard, niet in het minst omdat deze kroningshymne geschreven werd in de 18e eeuw door niemand minder dan Georg Friedrich Händel. Mocht u het willen weten, Händel is de man die ook de reguliere intro van deze podcast heeft geschreven, met name de Sarabande.
Het stuk muziek dat ik vandaag heb gebruikt, bevat een Engelse passage uit het Oude testament en wordt nu nog steeds gebruikt wanneer een nieuwe Engelse koning of koningin de troon bestijgt.
De componist van de CL-hymne, een Brit die het niet verdient hier vernoemd te worden, heeft uiteindelijk moeten toegeven dat hij op schaamteloze wijze dit meesterwerk heeft bewerkt om er de minuut muziek van te maken die voor elke Europese wedstrijd wordt gespeeld. Gratis uiteraard, want de auteursrechten van Händels hymne zijn uiteraard al lang vervallen. Maar u mag er zeker van zijn dat als u de CL-hymne zomaar gebruikt op tv of podcast, de advocaten van de UEFA morgen aan uw deur staan. Net als dat ik 30 EUR heb betaald voor een eerder matige licentie, waarbij ik het gevoel heb dat het koor in een andere taal dan het Engels zingt.
Maar genoeg over de strijd van de kleintjes, want we gaan het vandaag over één van de grote hebben.
Mag ik jullie vooreerst zeer hard bedanken voor de vele reacties op mijn vraag over de toekomst van de podcast. Ik heb geprobeerd iedereen persoonlijk te bedanken die gemaild of ge-Facebook heeft, maar mocht ik toch iemand vergeten zijn, bij deze dan. Ik ga hier niet alle namen opnoemen van de mensen die hebben gereageerd, niet in het minst omdat dat GDPR-gewijs nogal nipt zou zijn.
De reacties waren een beetje verdeeld. Er waren ongeveer evenveel voorstanders van een losse stijl dan van de stijl die ik nu hanteer. Ik ga dan ook voorlopig nog de oude stijl aanhouden, maar zal in de toekomst eens experimenteren met een lossere stijl. Ik ga ook proberen om eens wat mensen te interviewen en dan zal de aflevering uiteraard meer improvisatie bevatten. Maar nu wou ik er vooral voor zorgen dat er een nieuwe aflevering was, klaar om te worden beluisterd.
Wat de lengte per aflevering betreft, was iedereen het er min of meer over eens dat 20-30 minuten het minimum is en 50 minuten voor sommigen het maximum is. Dat lijkt me een goede leidraad.
Over het aantal afleveringen waren de meningen redelijk eensgezind tot nu toe: hoe meer, hoe beter. Ik zal dan ook de tijd nemen die ik nodig acht, met dien verstaande dat Alexanders heerschappij 13 jaar omvat en er geen 100en boeken uit de oudheid zijn die zijn bewind uit de doeken. Daar kan een mens maar uithalen wat er uit te halen valt. We spreken hier niet over een Romeins Rijk dat meer dan 1000 jaar heeft bestaan of een wereldoorlog waar bibliotheken gevuld kunnen worden met archiefmateriaal en getuigenissen.
Ik heb besloten om Alexanders heerschappij op te hakken in verschillende onderdelen met de nodige aandacht voor wat er allemaal gebeurt, zowel tijdens veldslagen als daarbuiten. Deze onderdelen zullen dan bestaan uit 2 tot 5 afleveringen. Maar dat zal zichzelf wat moeten uitwijzen.
Als iemand vindt dat de podcast toch op één of andere manier de verkeerde kant uitgaat, mail mij dan, of laat een bericht na op Facebook, of een review op Apple Podcasts.
Ik zal ook nog maar één webpagina aanmaken per onderdeel en niet per aflevering, om het werk van de website wat beheersbaar te houden, want op dit moment ben ik dat een beetje aan het verwaarlozen en dat is ergens wel spijtig.
De volgende 2 onderdelen zijn: ten eerste de pacificatie van Griekenland en omstreken. en daarna de verovering van Anatolië
Het zal u niet verbazen dat we vandaag beginnen met het eerste onderdeel: de pacificatie van Griekenland en omstreken in deze 11e aflevering met als titel: de koning is dood. Leve de koning.
Wat staat er vandaag op het programma?
Wel, we gaan eerst beginnen met een korte bronnenanalyse. Niets te zwaar. Gewoon even kijken waar ik al mijn mosterd haal. Er zal veel gezegd en geschreven worden in deze podcast, maar het is belangrijk dat ik toch een kleine historische duiding geef vanwaar ik al mijn (soms wel redelijk gedetailleerde) informatie haal over iets wat meer dan 2.300 jaar geleden heeft plaatsgevonden.
Dan gaan we naar het échte begin van deze podcast, waarbij Alexander eindelijk de troon bestijgt.
Daarna gaan we een beetje Hercule Poirot spelen, Of Baantjer voor mijn lieftallige en zeer overvloedige Nederlandse luisteraars. We doen namelijk een mini zoektocht naar de ware daders van koning Filip II.
Tenslotte zien we hoe Alexander als een mes door de Griekse boter snijdt en zonder enige moeite de stadsstaten aan zich onderwerpt.
Dus, ten eerste. De Bronnen.
Ik moet hopelijk niemand uitleggen dat er enorm veel geschriften verloren zijn gegaan de afgelopen duizenden jaren. Dat gaat van documenten waarvan het gewoon niet de bedoeling was dat deze werden bewaard, zoals kleitabletten die verbruikt woden. Of papyrusrollen die op zich wel bewaard mochten blijven, maar simpelweg zijn weggedeemsterd door de elementen der natuur.
Helaas slokt de tand des tijds uiteindelijk alles op. Vele maniscrupten werden niet echt bewaard in perfecte omstandigheden. Om ervoor te zorgen dat we vandaag nog een boek kunnen lezen van 2000 jaar geleden, moet iemand ooit de moeite hebben gedaan om dit boek te bewaren én te kopiëren. Denk aan monniken voorovergebogen aan hun schrijftafel. Wanneer dat niet gebeurde, was het boek helaas foetsie.
En naast al deze moeilijkheden waren er uiteraard de verwoestingen, al dan niet moedwillig, van prachtige bibliotheken die duizenden tot miljoenen boeken bevatten. Hét voorbeeld is de verwoesting van de bibliotheek van, Alexandrië, genoemd naar, wel ja, wie dacht u. Deze bibliotheek bevatte op haar hoogtepunt 700.000 boekrollen, waarvan het merendeel verwoest werd door Julius Caesar (per ongeluk welteverstaan) en door de christenen en arabieren (iets minder per ongeluk).
We mogen er van uitgaan dat deze parel van het hellenisme zeker een aantal boeken bevatte die ons meer verhalen hadden kunnen bezorgen over het leven van Alexander.
Uiteindelijk is er geen enkele bron overgebleven die dateert uit de tijd van Alexander. Maar,… er zijn wel heel wat latere bronnen bewaard gebleven die deels gebaseerd zijn op de oudere bronnen.
De belangrijkste zijn allemaal inwoners van het Romeinse rijk. Ze baseren zich, of dat zeggen ze toch zelf, op werken die dateren van de tijd van Alexander of net erna.
Er zijn de werken van Justinus uit de 4e eeuw na Christus en dat van Curtius Rufus.
Deze twee werken zijn het minst belangrijk. Justinus heeft over meer dan alleen maar Alexander geschreven en heeft een soort vulgaristische samenvatting gemaakt van een verloren gegaan historisch verzamelwerk, geschreven in de 1e eeuw voor Christus. Curtius Rufius heeft dan weer een monografie geschreven over de tocht van Alexander. Het werk is overgeleverd via verschillende kopieën, die op verschillende plaatsen van elkaar afwijken. Helaas vonden heel wat kopiisten het nodig om aantekeningen en verbeteringen aan te brengen aan originele werken, zonder dit altijd duidelijk aan te geven.
Deze 2 boeken worden door de band genomen als historisch minder accuraat beschouwd, onder meer omdat de auteurs het nodig vinden om hun eigen gekleurde visie op de feiten te geven. Het werk van Curtius Rufus heeft echter een grote invloed gehad op de geschiedschrijving over Alexander in de middeleeuwen, onder meer gematerialiseerd in de Alexanderroman.
Dan zijn er de 3 tenoren: Plutarchus, Diodorus Siculus en Lucius Flavius Arrianus
Allemaal Romeinen die hun werken allemaal in het Grieks hebben geschreven. En dat is niet toevallig. Wanneer wij aan Rome denken, denken wij uiteraard aan het Latijn, maar dat is niet helemaal correct. Zowel het Romeins als het Grieks waren de lingua francas van het Rijk, waarbij in het Westen het Latijn overheerste, maar in het Oosten zonder enige twijfel het Grieks. Dit proces begon uiteraard pas nadat de Romeinen Griekenland veroverd hadden. Hun eerbied en ontzag voor de Griekse cultuur en dus ook taal was enorm. Het is dus zeker gepast om te spreken van een Gieks-Romeins Rijk. Of toch een beetje.
Het Grieks zal als bestuurstaal trouwens nog 1000 jaar verder leven in het Oost-Romeinse Rijk. Als u zich dus afvraagt waarom men naast Latijn ook vaak Grieks doceert, ligt dit onder meer in de gigantische hoop klassieke literatuur die enkel beschikbaar is in het oud-Grieks. En dus niet in het Latijn.
Ik zal doorheen de podcast af en toe blijven stilstaan bij deze schrijvers. Omdat ik zo concrete voorbeelden kan koppelen aan bepaalde zaken die ze hebben geschreven en waarin ze zich bijvoorbeeld tegenspreken. op die manier wordt het hier nu geen les over oude schrijvers.
Ik kan wel al zeggen dat ik het meeste heb gehaald uit Lucius Flavius Arrianus die de Anabassis heeft geschreven, een verwijzing naar Xenofons bekendste werk. Hij baseert zich voor zijn boek voor een groot deel op de geschriften van Ptolemaus, een man die één van de hoogste leidinggevenden van Alexanders leger zal worden en een voorouder is van niemand minder dan Cleopatra van Egypte. Los van zijn eigen ervaringen baseert Ptolemeus zich dan weer op Kallisthenes, een neef van Aristotels die door Alexander werd meegenomen tijdens zijn tocht om te fungeren als biograaf van Alexander.
Arrianus en Diodorus Siculus beschrijven Alexanders heerschappij van begin tot einde, terwijl Plutarchus eerder een karakterschets maakt van onze MacedoniËr.
Maar alledrie schrijven ze dus in het Grieks. En als u zich afvraagt hoe het komt dat de Griekse taal en cultuur zo wijdverspreid zijn, tot aan de Eufraat en de Nijl toe, wel dan is dat niet in het minst te danken aan de man die besloot om de veldtocht van zijn vader verder te zetten en daarbij het Attische dialect uit Athene als bestuurstaal hanteerde.
Dit is een historische podcast, maar het blijft een verhalende podcast. Dat betekent dat ik een verhaal vertel, zonder dat ik bij elk onderdeel ga blijven stilstaan, om aan te geven dat er verschillende versies van de feiten bestaan. Maar het lijkt me wel belangrijk dat u als luisteraar dit beseft. Soms maak ik zelf keuzes over welke versie ik breng, maar meestal is dit gebaseerd op wat de meerderheid van historici het meest waarachtig acht. Zonder enige twijfel zal ik u dingen vertellen die eigenlijk niet gebeurd zijn zoals ik ze vertel. Dat heb je met de beschrijving van een veldtocht van meer dan 2 millennia geleden die gebaseerd is op boeken die gebaseerd zijn op andere boeken en slecht gekopieerd werden door naarstige monniken in klamme kloosters.
De boeken van Arrianus en Plutarchus zal ik op het einde van de podcast helemaal gelezen hebben, Diodorus en de rest waarschijnlijk slechts gedeeltelijk. Uiteraard zal ik ook een dozijn en meer hedendaagse boeken gelezen hebben die allemaal vermeld zullen staan op de website.
Een extra dankwoord is nodig voor professor Jona Lendering en zijn Alexander de Grote: De ondergang van het Perzische rijk, omdat zonder dit boek de podcast waarschijnlijk niet bestaan zou hebben. Professor LEndering verwijst ook vaak naar relatief recent ontdekte bronnen, waaronder Babylonische kleitabletten om ons beeld van Alexanders geschiedenis verder scherp te stellen.
Daarnaast wil ik ook even By The Spear van Ian Worthington vermelden, omdat ik dit boek al 3-4 keer heb beluisterd via Audible en de chronologie van Alexanders veldtocht nut toch wel gebrand staat in mijn overvolle geheugen. Iets wat echt wel helpt om een minimum aan overzicht te bewaren.
Oké, genoeg geleuter over boeken, dode schrijvers en overwerkte monniken. Tijd om terug te keren naar 336 v Chr, waar een lijfwacht net de grootste Macedonische leider tot dan toe, met een Keltische dolk heeft neergestoken. Filip II, die net heel Griekenland en omstreken had neergeslagen, was net bezig om het huwelijk van zijn dochter, maar vooral van zichzelf te vieren. Zelf gehuld in een prachtig wit gewaad waren zonet beeldhouwwerken van de goden van de Olympus rondgedragen zodat heel de massa dit kon zien. Het laatste beeld was dat van een halfgod: Filip zelf. O hubris!
True crime reeksen zijn een ware hetze geworden, ook in podcast vorm, dus laten we hier ook even ons steentje bijgedragen.
Wie heeft Filip II vermoord en waarom?
Wel, er bestaat weinig discussie over wie de fatale dolksteek heeft toegediend. Dat is ook niet moeilijk, aangezien letterlijk 1000en mensen aan het toekijken waren. Pausanius was een lijfwacht van Filip II.
Maar waarom deed hij dat? Pausanius was meer dan waarschijnlijk de zoon van één of andere edele, één van de pages die vertoefden aan het Macedonische hof. Deze jongeman was verantwoordelijk voor de dood van een andere page, die een lieveling was van Attalus. Attalus was de nonkel van de nieuwe bruid van Filip II en de man die Alexander had beledigd op de trouw van zijn nicht. Hij was een belangrijke edelman uit Hoog-Macedonië en zat op het moment van Filips dood in Azie, samen met Parmenion en 10.000 Macedonische troepen. Een soort voorhoede voor de komende inval van Perzië.
Attalus had dus een eitje te pellen met Pausanius en hij deed dat door samen met wat vrienden Pausanius simpelweg te verkrachten. Wie de film Alexander van Oliver Stone heeft gezien, kent deze scène misschien, want tijdens het bewuste huwelijk zie je in de achtergrond dat een zekere Pausanius nogal hardhandig wordt aangepakt.
Om het helemaal af te maken, liet Attalus de arme Pausanius achter bij zijn muilezeldrijvers die hem nogmaals de Griekse beginselen bijbrachten.
Aangerand worden door een edele is één ding, aangerand woden door muilezeldrijvers is toch nog een ander paar mouwen. En Pausanius zocht dan ook genoegdoening bij Filip die echter Attalus belangrijker vond en de zaak blauwblaaw liet.
Pusanius kon dan ook niet anders dan zijn eer wreken en dat deed hij dan maar door Filip te vermoorden, hoewel wat mij betreft Attalus een geschikter doelwit was geweest.
Tot zover de officiële versie, onder meer opgetekend door niemand minder dan Aristoteles die door Alexander als een soort detective werd ingeschakeld en meer dan 5 jaar aan het onderzoek werkte.
Wat moeten we hiervan denken? Om te beginnen komen we weer bij de veelvuldige homo erotische contacten aan het Macedonische hof, een gegeven waar niet elke auteur akkoord mee is. Sommige auteurs onderschrijven dan wel het verhaal, maar laten de verkrachtingen achterwege. Het is een onderwerp dat ik zoals steeds vooruitschuif tot wanneer we het over Alexanders seksuele exploten zullen hebben.
Waarom zouden we twijfelen aan dit verhaal? Wel, om dit te duiden moeten we kijken naar wie dan wel Pausanius heeft aangespoord om Filip te doden, als het geen erezaak betrof?
En dan komen we uit bij twee mensen: Alexander en zijn mama: Olympias.
Want Aristoteles zal zijn onderzoek voeren onder het waakzame oog van Olympias die achterblijft in Macedonië terwijl Alexander op trektocht gaat. Volledig vrij van druk is hij dus niet.
Het verhaal van Pausanius en zijn aanranding is dan ook perfect: alle protagonisten zijn namelijk al heel snel gestorven en kunnen niet echt ondervraagd worden.
Filip is uiteraard vermoord, over Attalus hebben we het later in deze aflevering en Pausanius die wilt wegvluchten na de moord, wordt onmiddellijk vermoord door Alexander zijn vrienden. Alleen al dit gegeven doet veel historici schuimbekkend met de vinger naar de nieuwe koning wijzen. Denk aan Harvey Lee Oswald die onmiddellijk werd neergeschoten nadat hij JFK neerknalde.
Want hoewel er niet onmiddellijk staalhard bewijs of een zogenaamde smoking gun aanwezig is, als motief genoeg was om iemand schuldig te verklaren, wel dan was er geen twijfel over wie het gedaan had.
Sommige auteurs vegen het motief van tafel omdat Alexander ondertussen, na enkele relletjes, zich terug had verzoend met zijn vader. Wat mij betreft een zeer zwakke redenering. De spanningen waren nog altijd duidelijk aanwezig. Er waren nog steeds heel wat vrienden van Alexander verbannen. Dit was gebeurd nadat Alexander de plannen om zijn halfbroer Filip Arrhideus te huwen met de dochter van een barbaarse koning had gedwarsboomd. Filip had de schuld hiervan in onder meer Nearchus en Ptolemeus geschoven, boezemvrienden van Alexander die allebei nog een hoofdrol zullen spelen in ons verhaal.
Ook Olympias was niet verzoend met Filip en dat was niet in het minst een gevolg van het recente huwelijk van Filip II met Cleopatra, het nichtje van de ondertussen welbefaamde Attalus. Dit was niet enkel een bedreiging voor Olympias, maar zeker ook voor Alexander. Kinderen van dit nieuwe huwelijk betekenden zonder enige twijfel een risico voor de kroonprins. Mannelijke nazaten uiteraard. Er was ondertussen een heel jong meisje geboren, maar dat was quantité negligable. Een jongetje? Dat was een ander paar mouwen. Filip had de genen van zijn voorvaderen en had dus nog makkelijk 20-30 jaar kunnen leven. Dat gaf een nakomeling de tijd om volwassen te zijn op het moment dat Filip II stierf. En om de troon op te eisen, of minstens een te geduchten concurrent te zijn voor de dan 40-50 jarige Alexander.
En dan zwijgen we nog over de nakende inval van Azië. Hoe meer gebied Filip II veroverde, hoe minder er overbleef voor Alexander. En uit zijn latere leven blijkt overduidelijk dat Alexander toch een tikkeltje megalomaan was.
Telkens wanneer ik in mijn hoofd en nu op papier deze analyse maak, kan ik niet anders dan tot het besluit komen dat volgens mij Alexander het heeft gedaan. Mocht het hier een assisenproces zijn, zou hij vrijgesproken moeten worden, bij gebrek aan bewijs. Maar als u wilt weten wat ik denk: minstens heeft Alexander ergens meegeholpen aan de dood van zijn vader.
Er is trouwens een tussenpositie die daar perfect in past. Die visie stelt dat het verhaal van de verkrachtingen klopt, maar dat Alexander en Olympias Pausanius hebben opgestookt en aangesproken op zijn eergevoel zodat hij tot de bewuste daad overging. Dat is een visie waar ik mij in kan vinden. Maar maakt u vooral zelf uw eigen analyse. Noch Alexander, noch Aristoteles zullen u erop aanspreken.
Ik heb bewust de rol van Olympias zo klein mogelijk gehouden. Als tegenkanting tegen de mannelijke historici van de laatste milllennia die wanneer mannen de smeerlap uithangen, die beschouwen als het spel dat nu eenmaal gespeeld moet worden. Maar wanneer vrouwen dit doen, zijn het plots achterbakse feeksen. Zo weidt Justinus in zijn werk pagina’s lang uit over Olympias haar rol in de moord van Filip en de gebeurtenissen die zich kort daarna afspelen. Daarbij vergetend dat het toch vooral Alexander is die van dit alles profiteert.
Dat wil absoluut niet zeggen dat ik Olympias beschouw als een misbegrepen weldoenster. Kort na Filips dood zal zijn nieuwe bruid en hun jong dochtertje in koelen bloede vermoord worden. Er wordt gesteld dat Olympias het kind zelfs levend verbrandt. Iets wat ik niet meteen met een lief dametje associeer. Maar het is niet toevallig dat enkel dit gegeven zo plastisch wordt beschreven. Terwijl al de moorden die Alexander beveelt, zeer droog worden beschreven. Hoewel ook hij evengoed mensen levend had kunnen laten verbranden.
Want ja, er sterven heel wat mensen. Dat is nu eenmaal wat er gebeurt als een koning sterft. Of dat is toch wat mannelijke heersers ervan gemaakt hebben.
Een blik op de recente geschiedenis toont dat de dood van een koning het moment is dat heel wat troonpretenten opstaan om de kroon op te eisen. En voor ons lijkt het misschien de logica zelve dat Alexander koning wordt, wanneer zijn vader bloedend tegen het canvas gaat, maar dat zal dan toch vooral aan ons liggen.
Het is ouwe rot Antipater, de man met bijna de hoogste rang, na de koning, die zo slim en sluw is om onmiddellijk Alexander tot koning uit te roepen. Hierbij gesteund door één van zijn schoonzonen.
Op die manier wordt een mogelijks verwoestende opvolgingsstrijd vermeden en weet het leger meteen aan wiens kant ze zich moeten scharen.
En dan begint het. Amyntas, die ooit troonopvolger was als zoon van de broer van Filip II, en getrouwd was met Alexanders zus, wordt nu toch over de kling gejaagd. Net als 2 andere schoonzonen van Antipater. En zojuist hoorden we dat ook de nieuwe bruid van Filip en haar dochtertje levend werden verbrand.
We eindigen deze eerste zuivering met onze goede vriend Attalus. Hij zit samen met Parmenion in Azië, bezig de weg vrij te maken voor het Macedonische leger. Parmenion is samen met Antipater zowat de hoogste in rang, na de koning uiteraard. Parmenions dochter was bovendien getrouwd met Attalus, wat betekent dat hun banden redelijk goed waren.
Maar in een tijd dat elke edele Macchiavella had kunnen zijn, kiest de oude generaal eieren voor zijn geld. Wanneer hij een brief ontvangt met het bevel Attalus te vermoorden, aarzelt hij geen seconde.
Bye bye Attalus.
Wat was al deze mensen hun misdaad? Wel, ze hadden een complot geraamd om Alexander te vermoorden. Bij sommigen zal dat juist geweest zijn, bij andere niet. Cleopatra en haar dochter bijvoorbeeld zaten gewoon in de weg.
Het gerucht deed ook de ronde dat zowel de Grieken als de Perzen mee betrokken waren aan de dood van Filip of aan een complot tegen Alexander. Hoe dat dan precies in zijn werk gegaan is onduidelijk, maar minstens Attalus werd beschuldigd om geld ontvangen te hebben van enkele Atheners.
En u raadt nooit wie dat had kunnen zijn. O ja, Demosthenes is terug. Ondanks het recente verlies van zijn dochter, hult de Filip-hater zich in feestkledij en organiseert hij banketten om het goede nieuws te vieren. Athene is terug vrij. Daar kan een overjaarse puber als Alexander uiteraard niets aan veranderen.
Hij zal later zelfs een verhaal fabriceren over Alexander zijn dood om zo de Grieken op te jutten zich te verzetten tegen het Macedonische juk.
Tijd voor Alexander om in gang te schieten.
Naast de zuiveringen moet hij eerst nog Filip begraven. In Aegae, het huidige Vergina. Na de rituele verbranding en het wassen van de beenderen met wijn worden deze in een tombe gestoken. Een tombe die waarschijnlijk in de vorige eeuw ontdekt is en waarbij men de beenderen vond van een man met een zware kwetsuur aan de oogkas, gelijkend aan de pijl die Filip bij het beleg van Athene in zijn oog geschoten kreeg.
Er is wat discussie, maar laten we ervan uitgaan dat wel degelijk de begraafplaats van Filip hebben teruggevonden.
Het doet er ook niet toe, want het is tijd voor Alexander om zich naar het zuiden te richten om de Grieken duidelijk te maken dat hij nog steeds de baas is over de Korinthische Liga, net als zijn vader.
Want niet alleen Demosthenes en Athene zijn rusteloos. Zelfs Thessalië aanvaardt Alexander niet zomaar als archon van hun Thessalische Liga. Dus gaat het richting Pherae en LArissa.
De Thessaliërs bezetten de Tempe vallei, de bergpas die de MacedoniËrs toegang tot hun gebied verleent, maar de genialiteit van Alexander komt een eerste keer naar boven. Hij laat zijn ingenieurs in één nacht een soort trappenwerk in de berg uithakken, waarna het Macedonische leger op poepsimpele wijze Thessalië binnenstormt en elk verzet in de kiem wordt gesmoord.
Hier moet ik toch even pauzeren omdat dit stukje geschiedenis een perfect voorbeeld is van hoe sommige verhalen groter worden dan ze mogelijks zijn geweest. De concrete anekdote dat Alexander echte treden liet uithakken in de bergen van Ossa, kennen we enkel van Polyaenus, een Romein uit de 2e eeuw na Christus. Hij stelt de trappen in zijn tijd zelfs nog te zien zijn en een soort toeristen trekpleister zijn. Andere auteurs, zoals Arrianus, vermelden wel dat Alexander Thessalië binnenvalt en pacificeert, alsook dat hij de berg oversteekt, maar niet dat hij dat doet door treden uit te hakken. Toch een belangrijk detail.
Er is een auteur die tot het besluit komt dat de stappen niet door Alexander de Grote zijn gemaakt maar door zijn nonkel, Alexander II.
Wat mij opvalt, is dat heel wat auteurs dit verhaal klakkeloos overnemen, waarschijnlijk omdat het zo speciaal is en past in de genialiteit die we Alexander de Grote graag toeschrijven. Maar de bewijslast ervoor is werkelijk flinterdun. Dan past het wat mij betreft om iets terughoudender te zijn. Hoewel ik ongetwijfeld ook wel ergens die fout zal maken doorheen de podcast. Ik ga geen doctoraatsthesis over het onderwerp schrijven, noch ga ik Latijn, Oud-Grieks of Babylonisch leren.
Waar we wel zo goed als zeker van zijn is dat Alexander en zijn leger zonder bloedvergieten van Thessalië terug een Macedonische vazalstaat hebben gemaakt. Het gebied zal nooit meer moeilijk doen en hun cavalerie zal Alexander meer dan dienstig zijn. Net als voor zijn vader.
En Alexander stoomt door. Naar Thebe, dat ook moeilijk doet. Alexander heeft echter geen moeite om Thebe binnen te gaan en herbevestigt het Macedonisch garnizoen in de stadsstaat.
Het wordt één langgerekte zegetocht tot in Korinthe, waar hij de Amfictionische raad samenroept en deze de heilige oorlog tegen het Perzische rijk laat herbevestigen.
In Korinthe (of ergens daar in de buurt) ontmoet hij ook Diogenes, een geleerde cynicus die naakt in een regenton sliep en zijn gevoeg op straat deed. Wanneer Alexander hem ontmoet en hem vraagt: “wat kan ik voor u doen”, antwoordt Diogenes: opzij gaan, zodat u niet meer in mijn zon staat. Wanneer Alexanders lijfwachten Diogenes een lesje willen leren, zegt de jonge koning: laat hem, als ik niet Alexander was, had ik Diogenes willen zijn.
Mooi verhaaltje, maar zo goed als zeker apocrief. Laat ik hier niet te hooghartig doen: voor ik aan deze podcast begon, wist ik niet wat het woord apocrief betkende, dus ik kan van mijn luisteraars niet verwachten dat zij dat wel weten.
Een apocrief verhaal is een verhaal dat zo goed als zeker niet gebeurd is, maar dat betekent niet dat het ons niets kan bijleren. Het leert ons iets over hoe de auteur in kwestie en zijn publiek naar bepaalde onderwerpen kijken. De term apocrief wordt voornamelijk gebruikt voor christelijke teksten die een verborgen boodschap bevatten en meestal niet tot de officiële christelijke canon behoren.
Laten we dan maar meteen nog een zo goed als zeker apocrief verhaal vertellen. Wanneer Alexander terug naar het Noorden trekt, passeert hij uiteraard het orakel van Delfi. De koning gaat het heiligdom binnen, maar het is op dat moment spijtig genoeg niet het orakelseizoen. Wanneer de priesters dit aan Alexander vertellen, stapt hij het heiligdom binnen en sleurt hij de Pythia naar buiten. Volledig verbouwereerd roept ze naar Alexander dat hij onoverwinnelijk is. Waarschijnlijk om ervanaf te zijn. Voor onze protagonist is dat voldoende en met een tevreden gemoed keert hij terug naar het hof in Pella.
Zo, dat was het voor vandaag. Prachtig toch, heel Griekenland en omstreken is gepacificeerd en Alexander is de onbetwiste heerser. Buiten enkele troonpretendenten en de trouwens bijzonder onpopulaire intrigant Attalus, is er amper een druppel bloed vergoten. Aristoteles mag dan onderzoeken wie Filip heeft vermoord, wat maakt het uit: de jonge koning heeft de impliciete goedkeuring van Diogenes en het orakel van Delfi. Demosthenes heeft dan wel een grote mond, als Alexander voorbij marcheert, zwijgt hij als vermoord.
Tijd dus om Azië binnen te vallen en wel zo snel mogelijk? Mis poes. We zijn ongeveer het jaar 335 v christus en werkelijk iedereen denkt plots een stukje van het Macedonische koninkrijk en haar vazalstaten te kunnen innemen. Griekenland en omstreken staan in een mum van tijd in lichterlaaie. De Thraciërs, de YliriËrs en ook de Thebanen, aangevuurd door Demosthenes, zijn het pak slaag dat Filip hen heeft gegeven blijkbaar al vergeten. Of ze denken dat Alexander maar een zwak figuur is, die mogelijk al vermoord is, zoals Demosthenes zal verkondigen.
Hoe dit allemaal afloopt, zien we in de 2e aflevering van de pacificatie van Griekenland en omstreken.
Maar als u in orakels gelooft, dan kent u het antwoord al een beetje.
En dan kan ik u enkel nog een prettige ochtend, dag, avond of nacht toewensen.
Do widzenia.. Tot ziens
Reactie plaatsen
Reacties