Dag iedereen en welkom bij de wonderlijke avonturen van Alexander, een podcast over het leven en de geschiedenis van koning Alexander III van Macedonië, en wanneer el caudillo over hem sprak, had hij het ongetwijfeld over Alejandro Magno. Of over Alejandro el Grande. U hebt van mij de vrije keuze. Iets wat de Spanjaarden ten tijde van generaal Francisco uiteraard niet hadden.
Vooraleer we erin vliegen: enkele dienstmededelingen. De website staat er nog altijd: alexanderdegrote.info. Ook op Facebook is er wat te vinden bij de wonderlijke avonturen van Alexander en opmerkingen kunnen altijd worden opgestuurd naar info@alexanderdegrote.info dan wel naar alexandrosdegrote@gmail.com
Jawel, dames en heren. Dit is hier de vijfde aflevering van deze podcast: de speeltuin van Alexander, deel 3, de wonderlijke avonturen van Darius en nog wat andere info.
Het is ondertussen bijna een gewoonte geworden: de aflevering en titel die er toch net iets anders uitziet, dan ik op het einde van de vorige aflevering had meegedeeld. Ik ga vanaf nu dan ook niet meer aankondigen hoe de volgende aflevering er zal uitzien. Helaas is gebleken dat de toekomst voorspellen een iets te risicovolle bezigheid is.
We gaan het namelijk vandaag wel degelijk hebben over Darius en zijn wonderlijke avonturen, maar ik ga daarnaast ook een aantal andere dingen bespreken. Vandaar het aanhangsel aan de titel van vandaag: en nog wat andere info.
Vooraleer ik Darius op jullie loslaat, is het namelijk nodig om een aantal gebieden te bespreken. Niet alleen omdat ze gaan voorkomen in het verhaal van Darius, maar ook omdat ik ze nog ergens moet tussen steken voor we het Macedonische verhaal in gang steken.
Laten we er maar aan beginnen. Ik zal op mijn glorieuze website alexanderdegrote.info zoals steeds een aantal kaarten zetten, zodat jullie niet verdrinken in een overvloed aan gebieden en namen. Ik zal hier ook proberen om een aantal ezelsbruggetjes te voorzien, zodat het hier toch nog een beetje gezellig blijft.
Oké, we vliegen terug naar Griekenland en komen aan in Epirus, Epirus lag ten westen van Macedonië en komt grofweg overeen met het huidige Albanië en een stuk van Noord-Griekenland. Laten we het bij Albanië houden.
De Epiroten waren minstens verwant met de Grieken en hun taal (meer dan de Macedoniërs in ieder geval), maar ze waren toch ook een buitenbeentje. Herodotes zei dat ze Grieken waren, Thucydides bestempelde ze daarentegen als barbaren.
Zonder dat ik dat negatief bedoel, kunnen we zeggen dat ze een iets simpelere levensstijl hadden. Ze leefden niet in poleis, maar eerder in een aaneenschakeling van dorpen. Tot er in de 4e eeuw V Chrer toch een zeker centralisatie plaatsvond, onder de Molossen of de Molossianen. Deze namen zijn niet zo belangrijk, maar ik geef ze toch mee.
Nu denkt u, waarom zou ik dàt allemaal moeten weten. Wel, deze Molossianen beschouwden zich als afstammend van niemand minder dan Achilles, de Brad Pitt van Troje.
En toevallig of niet, de moeder van onze Alexander de Grote, Olympia, was een nicht van koning Arrybas van Epirus, Op die manier kon Alexander niet alleen beweren af te stammen van Zeus en Heracles, maar ook van Achilles.
Voor wie het wil weten: Olympias wordt in de film Alexander van Oliver Stone, gespeeld door Angelina Jolie, waar zij een vreemd soort Engels met een accent moet spreken, wat erop moet wijzen dat de Epiroten in het echt een speciaal dialect gebruikten. Dit in tegenstelling tot het nogal Iers klinkende dialect van Colin Farell die Alexander speelt.
Olympia trouwde dus met Filip II en dit was een gouden zet van Filip, omdat hij op die manier een groot stuk van zijn westkust aan zich verbond. Epirus was niet gigantisch, maar het had door de centralisatie onder de Molossen toch een zeker macht uitgebouwd en was zeker een te geduchten tegenstander
Alexander zijn zus zal later ook trouwen met haar nonkel, en dus ook de nonkel Alexander de Grote en de kroonprins van Epirus. En om het helemaal leuk te maken heette deze man ook Alexander, Alexander van Epirus dus.
En terwijl Alexander de Grote oostwaarts zal trekken, trekt koning Alexander van Epirus westwaarts, richting het opkomende Romeinse Rijk. Na enkele gewonnen veldslagen, zal hij in 331 vChr toch het onderspit moeten delven, waarna hij zou gezegd hebben dat Alexander de Grote enkel oorlog voerde tegen een bende vrouwen, waarmee hij bedoelde dat de Romeinen echte mannen waren. Het zal u niet verbazen dat dit citaat afkomstig is van een Romein, met name Romes huisgeschiedkundige, Livius. Het zal u ook niet verbazen dat ik absoluut niet akkoord ben met dit citaat.
Veel later, in 280 v Chr, na Alexander de Grote zijn dood, zal de koning van Epirus, Pyrrhus. Pyrrhus van Epirus dus, veldslag leveren tegen de Romeinen, met enkele felbevochten overwinningen tot gevolg. Zijn naam zal aanleiding geven tot de uitdrukking een pyrrhus overwinning: een overwinning die zo kostelijk is dat ze bijna hetzelfde is als een nederlaag.
Leuk weetje: het was Pyrrhus die de Romeinen kennis deed maken met de olifanten, maar ook met de falanx. Er zijn historici die stellen dat dit ervoor zorgt dat de Romeinen leren hoe om te gaan met de Macedonische falanx en hoe deze te verslaan. Maar dat is iets voor veel, veel later.
STOP
Ten noorden van de Epiroten, bevinden zich de Ylliriërs, de huidige Balkan of het Oude Joegoslavië. Een gebied dat grenst aan het Macedonische koninkrijk en vaak ook delen hiervan verovert.
Waar we de Macedoniers en Epiroten nog als halve en/of hele Grieken kunnen beschouwen, was dat absoluut niet het geval bij de Ylliriers. Zij waren zonder enige twijfel barbaren die een volledig andere taal spraken. Uiteraard spreek ik hier vanuit het standpunt van de Grieken
Er was amper sprake van een gecentraliseerd bestuur, hoewel er soms wel sprake was van de samensmelting onder een bepaalde koning of heerser. Zij hadden een meer nomadische leefstijl en waren geduchte krijgers die een echte plaag vormden en meermaals Macedonië binnenvielen (of dat was toch het standpunt van de Macedoniërs). Zij waren minder geïnteresseerd in de verovering van gebieden en meer in materieel gewin. Eigenlijk was hun elite sterk verwant met het Macedonische koninkrijk en zij probeerden vaak om zich te moeien met de interne koningsstrijd in Macedonië.
Alexander zijn voorgangers kenden enkele epische nederlagen tegen de Yliriërs, maar uiteindelijk moesten zij toch het onderspit delven door de professionalisering van het Macedonische leger onder Filip, vader van Alexander.
De Ylliriërs zullen later zeker hun stempel op de geschiedenis drukken. Ten eerste omdat hun piraterij via schepen berucht was en dit de reden was dat de Romeinen dit gebied veroverden (hoewel voor de Romeinen elke uitvlucht goed was om een gebied te veroveren).
Maar ook omdat er heel wat Romeinse keizers uit dit gebied kwamen, met als bekendste Diocletianus en Constantijn de Grote, de man die zijn naam aan de stad Constantinopel en de zoon van Kiekeboe zal geven.
Een andere groep “nomaden” of ongecontroleerde losse aaneenschakeling van stammen die een “plaag” vormden voor de Macedoniërs en die geen Grieken waren, waren de Thraciërs, uit jawel Thracië Het gebied wat nu min of meer Bulgarije is, maar ook delen van Turkije en Griekenland omvatte.
Waarom werd dit Thracië genoemd en niet Bulgarije? Wel, de Bulgaren, een ruitersvolk dat haar naam aan het land zal verlenen, zal slechts vele eeuwen later zich vestigen in Thracië.
Thracië lag ten oosten van Macedonië en omvatte ook de hellespont. De Griekse kolonie Byzantium, het latere Constantinopel en het veel later Istanbul lag ook in dit gebied.
Zoals zo vaak waren de Thraciërs als volk zelden een existentiële bedreiging. Ze waren meer dan geduchte krijgers en Herodotes zei dat de Thraciërs iedereen zouden aankunnen, als ze zich maar zouden verenigen. Dat deden ze echter maar in zeer beperkte mate en voor een korte tijd, met name door in de 4e eeuw het Odryssische rijk te stichten. Maar ook dit rijk ging ten onder aan interne twisten.
Kijk, wat vaak gebeurde met dergelijke niet-expansionistische volkeren (zoals de Yliriërs of Thraciërs, Ze streefden niet zoals Rome of Athene of Macedonië gebiedsuitbreiding na (omdat ze het niet wilden, of niet konden, dat laat ik hier in het midden). Wat ze dan wel deden was een tribuut of noem het belasting eisen, om een land niet binnen te vallen.
En als dit dan niet betaald werd, vielen ze die landen binnen, zonder die landen te veroveren, maar eerder om, zoals ik al aangaf, materiële winst te boeken (goud, zilver, voedsel,…) eerder dan terreinwinst. Na hun raids keerden ze dan meestal terug naar hun oorspronkelijke gebieden. Meestal waren het ervaren ruiters, geboren en opgegroeid met paarden. Door hun ervaring konden ze gebieden snel binnenvallen en onmiddellijk weer wegtrekken. Ze waren dan ook gegeerde huurlingen, ook in Alexander zijn leger.
Vaak waren zij niet geïnteresseerd om hun nomadische levensstijl (met paarden en het begrazen van velden) op te geven, hoewel zij af en toe toch probeerden eigen koninkrijken op te richten.
Ik wil hiermee vooral benadrukken dat de conflicten met dergelijke volkeren anders waren als de conflicten tussen Macedonië en de Griekse poleis, de Perzen, of later de Romeinen. In dit laatste geval, was er meer een zero sum game (om toch maar eens een Engelse term te gebruiken), waarbij er wèl terreinwinst en een staatsstructuur op het spel stond.
In die zin waren de Thraciers en de Ylliriers minder bedreigend voor de Macedoniërs, maar ook een stuk onberekenbaarder.
Zo, we hebben dus Epirus bekeken, denk aan Albanië of aan Angelina Jolie. We hebben de Ylliriërs ontdekt, oftewel Joegoslavië en Constantijn de Grote en tenslotte Thracië of Bulgarije. Ik ken helaas geen Thraciërs die u bekend in de oren zal klinken, of het moet Maximinius Thrax zijn, Romeins keizer in de 3e eeuw na Christus.
En om dit intermezzo af te sluiten eindigen we met nog een laatste nomadisch ruitervolk: de Scythen of de Skythen. Ik ga het bij Skythen houden.
De Scythen waren een meer dan geducht ruitervolk en net als de Meden eerder een losse aaneenschakeling van stammen groepen dan een gecentraliseerd koninkrijk. Ze zijn een meer dan waardige tegenstander, maar net als bij de Illyriers en Thraciërs zullen ze zelden een existentiële bedreiging betekenen voor de Perzen of de Macedoniërs.
De Scythen waren meester over het sikkelvormige gebied boven de Kaspische Zee met uitlopers tot aan de Donau aan de linkerkant van de Zwarte Zee. Een groot deel van huidig Kazachstan dus.
Ze zullen vooral een plaag vormen voor de Perzen. Cyrus de Grote bvb. zou gestorven zijn tijdens een gevecht met een groep Scythische ruiters.
Mooi zo. U bent weer enkele weetjes rijker en weet alles van Epirus, Illyrië, Thracië, Skythië en Angelina Jolie.
Terug naar de Perzen. Waar waren we gebleven? Cyrus had van het kleine Perzië de absolute grootmacht gemaakt dat uitstrekte van Turkije tot Pakistan en Cambysess had zelfs Egypte hieraan toegevoegd. Het eerste echte wereldrijk was geboren.
Wat kon er misgaan met Cambyses II, zoon van Cyrus de Grote en veroveraar van Egypte aan het roer? Wel, veel blijkbaar.
Cambysses leek na de verovering van Egypte dan wel stevig op de troon te zitten, maar dat was voor een groot stuk maar schijn. Om te beginnen was er de machtsverdeling met zijn broer, Smerdis. Die had de de facto leiding over de oostelijke provincies. En nu denkt u: wat maakt dat uit? Cambysses heerste namelijk over Egypte, Turkije, de Levant, was dat dan niet het belangrijkst. Niet helemaal.
Want de oostelijke provincies, zoals Bactrië of Sogdiana, klinken ons misschien minder bekend in de oren, het waren stuk voor stuk rijke en dichtbevolkte gebieden. Het huidige Afghanistan bvb. was toen Bactrie en dit was werkelijk een parel in het Perzische rijk.
De almacht van Cambysess kwam dus absoluut niet in de buurt van die van Cyrus.
En Cambysses had ook nog een ander probleem: hij was niet echt geliefd en was een beetje achterdochtig aan het worden, om het zacht uit te drukken. Zijn broer Bardiya was helaas een stuk populairder. En dan had Cambysess ook nog eens een droom die hem zei dat Bardiya hem van de troon ging stoten.
En misschien hebt u nog niemand vermoord omdat u een boze droom had, maar ik kan u verzekeren dat als bvb. een Romeinse keizer droomde dat zijn broer hem hem van het purper zou ontdoen, die broer geen lang leven beschoren zou zijn. Zo ook Bardiya die door Cambysess stiekem uit de weg geruimd. Stiekem, omdat hij razend populair was natuurlijk.
Cambysses wil zelfs Croesus vermoorden, de man van Lydia en het orakel die nog steeds een gerespecteerde adviseur was. Croesus kan echter ontsnappen en als iemand uit de Oudheid de bijnaam teflon mag kregen, is het gladde aal Croesus wel.
Maar daar hield de pech niet op. Ook in Egypte, dat hij net had veroverd, maar waar hij ook een groot deel van zijn leger in de woestijn was verloren, maakte Cambysess het nogal bont.
Tijdens een religieuze processie, gedroeg de koning zich als een agressieve zatte nonkel op een kerstfeest. Wild van jaloezie stak hij het een Aspisstier in de dij waarna het dier doodbloedde. Er zijn in Egypte weinig helaas weinig daden die erger zijn dan het doden van een heilige Aspisstier.
En de ellende duurde voort. Bardiya kwam in het Oosten namelijk in opstand? Bardiya zegt u? Die net door Cambysess werd vermoord? Jawel, die Bardiya.
Wat was er namelijk gebeurd? Een magiër, die sterk op Bardiya leek en toevallig ook dezelfde naam had, had zich voorgedaan als Bardiya en een opstand ontketend tegen Cambysses. Hij werd daarbij geholpen door een andere magiër. Twee magiërs dus die het Oosten van het Perzische rijk op valselijke wijze in hun macht hielden.
Magiërs waren een soort religieuze leiders. Denk aan priesters, maar dan anders. Of denk aan magiërs die van het oosten kwamen en Jezus bezochten.
Wel deze twee magiërs bestuurden dus het oostelijk rijk en kwamen in opstand tegen Cambysses. Cambysses besefte nu dat zijn droom was uitgekomen maar dat hij voor niets zijn broer had vermoord: het waren de magiËrs die zijn rijk bedreigden, niet Bardiya.
Hij sprong op zijn paard, maar bij deze beweging boorde zijn zwaard zich in zijn heup. Net op de plaats waar hij de Aspisstier in Egypte had doodgestoken. Dank u, Herodotes voor dit sappige verhaal.
En terwijl hij doodbloedde, vroeg hij aan de edelen van zijn rijk om de stoute magiërs te verslaan en het rijk terug te verenigen.
Cambysses stierf een trieste dood in 522, al dan niet door zichzelf per ongeluk te doorboren met zijn zwaard.
En wat nu, met het Perzische rijk? Wel, 6 edelen besloten om inderdaad het Perzische rijk te verenigen, zoals Cambysses II op zijn sterfbed had gesmeekt. 6 edelen die op het einde werden aangevuld met iemand die iets lager in rang stond. Met een man die nog schilddrager was geweest van Cambysses II. Een hoge positie, maar niet zo edel als de 6 anderen. Deze man was niemand minder dan Darius.
En de laatsten zullen de eersten zijn. Darius zal er met zijn metgezellen in slagen om de magiërs te vermoorden en de macht te grijpen. Daarna moeten onze 7 helden kiezen welke bestuursvorm ze zullen gebruiken en wie dan hun nieuw herwonnen rijk zal leiden. De 7 kiezen volgens Herodotes tussen een democratie, een aristocratie en een koninkrijk. Uiteindelijk wordt het dat laatste.
En u raadt nooit wie door een listige truc het koningschap verwerft. Jawel, Darius.
We schrijven 522 v Chr en Darius I, die later Darius de Grote zal worden, is alleenheerser van het Perzische rijk.
En nu, nu mag u alles vergeten wat ik heb gezegd of toch niet helemaal. Want hoe weten we dat Cambysses gek is geworden en dat er magiërs de troon hebben proberen te kapen? De sappige details komen uiteraard van Herodotes en van Ktesias, de Jeff Hoeyberghs van de oudheid.
Maar de kern van dit verhaal, dat hebben we van niemand minder dan Darius zelf. Darius heeft in XX in een grote rotswand een immense tekening laten inkerven, met daarnaast een tekst in 3 verschillende talen: in het Oud-Perzisch, het Elamitisch en het Akkadisch. Een tekst waarin hij heel het verhaal dat ik zojuist heb uiteengezet mooi uit de doeken doet.
Deze inkerving heet de Behistun-inscriptie of de Bisitun-inscrisptie. En deze tekst werd niet alleen in de rotsen ingekerfd, maar ook op kleitabletten gekopieerd en naar alle uithoeken van Perzië gestuurd. En het ruikt naar pure propaganda.
Het verhaal dat Darius in de Behistun inscriptie verteld, kan waar zijn, maar het is even waarschijnlijk dat Cambysses niet gek was, een natuurlijke dood stierf en werd opgevolgd door Bardiya. Waarna Darius met zijn vrienden Bardiya vermoordde en een leuk verhaaltje verzon.
We zullen het nooit weten en ik laat het aan de luisteraar over wie hij of zij wilt geloven.
Want of hij nu de redder was van Perzië of een ordinaire usurpator, Darius I was de koning van Perzië. Meer nog, volgens hemzelf de Grote Koning. De Koning der koningen. King of kings
Waarna Darius noodgedwongen aan een jarenlange campagne begon om opstand na opstand neer te slaan. Vooral het Perzische hartland en de gebieden voordien gecontroleerd door Bardiya (dan wel de broer van Cambysses, of de magiër) zijn rusteloos. Darius en zijn voormalige medeplichtigen slagen erin om, alle revoltes te bedwingen. Met grote moeite.
Ook Darius zijn vader mag een leger leiden. Darius zijn vader zegt u? Jawel, het was hopelijk al duidelijk dat Darius geen zoon van Cyrus noch van Cambyses is. Maar in de Behistun inscriptie beweert hij wel een familielid van Cyrus te zijn. Hij verbindt zich op de één of ander manier met Achemenis, de grootvader van Cyrus en de man die ons de naam voor het Achemenidische rijk was.
Of dit klopt weten we niet. Het is zeker mogelijk. Er was, net als in het Victoriaanse Europa, sprake van heel wat inteelt binnen de Perzische elite, dus het is zeker mogelijk dat er op één of andere manier een familiale link is tussen Cyrus en Darius.
Maar Darius doet wel alle moeite van de wereld om zijn heerschappij te legitimeren. De Behistun inscriptie omvat niet enkel een tekst, maar ook een foto (als we dat zo mogen noemen), waarop Darius alle leiders van de revoltes onder de knoet houdt. Met op het laatst toegevoegd, een man met een puntige hoed, een Scyt of een Skyt. Het ruitervolk dat heel de noordelijke sikkel van de Kaspische Zee beheerste.
Darius slaagde erin om de oostkant van deze sikkel te onderwerpen, waarna hij richting de westkant trok, in het toen nog niet gezegende jaar 513 voor het jaar van de Heer .
Helemaal naar de westkant van de Zwarte Zee dus. Op die manier belandde Darius als eerste Perzische koning in Europa. Hij stak de hellespont over door een pontonbrug te maken van schepen. En trok via Thracië, Bulgarije dus, naar het westelijke deel van de Scythen. Waar hij volgens Herodotes een plak slaag kreeg. Niet door een eerlijk gevecht, maar de Skythen trokken zich steeds terug en pasten de tactiek van de verschroeide aarde toe. Het leger van Darius, uitgeput en hongerig, kon niet anders dan zich terugtrekken.
Het was Darius zijn min of meer eerste nederlaag, hoewel de Skythen toch een aantal klappen hadden moeten incasseren en decennialang zich koest zouden houden. Darius beheerde het gebied tot aan de Donau.
Om zijn eer te redden lijfde Darius bij zijn terugtrekking zowel Macedonië als Thracië in bij zijn rijk. De Perzen stonden aan de poorten van het oude Griekenland.
O ja, daarnaast had Darius, of één van zijn generaals, ook een stuk van India aan zijn rijk toegevoegd. Maar een Indische Herodotes hebben we helaas niet, dus ik kan u geen sappige details meegeven over deze verovering.
Om een lang verhaal kort te maken: Perzië was machtiger dan ooit en Darius had tijd om zijn bijnaam de Grote te verdienen. Hij organiseerde en professionaliseerde het rijk. Hij standaardiseerde het betalen van belastingen, introduceerde een geldsysteem en verdeelde het rijk in satrapiën, telkens met een satraap aan het hoofd. Vergelijk het met provincies en een gouverneur. Ik zal een kaart op de website zetten zodat u rustig een tourtje kan maken. Of u kan luisteren naar the history of persia van Trevor Cullan, die in het Engels een hele aflevering besteedt aan alle satrapieën die Darius installeerde.
Maar daar stopte het niet. Darius legde ook wegen aan, waaronder de Koninklijke weg. Geen geplaveide, maar wel sterk verharde wegen die ervoor zorgden dat de communicatie een stuk vlotter verliep en reizigers makkelijker op hun bestemming geraakten. Handelaars handelden en het rijk bloeide.
Darius introduceerde ook een postsysteem via paarden dat duizenden jaren later door de Amerikanen gekopieerd zal worden. Berichten konden zo pijlsnel van het ene naar het andere deel van Perzië worden verstuurd, zodat de grote koning snel legers kon sturen naar opstandige gebieden.
Hij bouwde zelfs een nieuwe stad: Persepolis. Een werkelijk grandioos bouwsel vol prachtige paleizen dat Alexander als een ordinaire barbaar zal platbranden.
Want Cyrus de Grote had al zijn eigen hoofdstad gemaakt, namelijk Pasargadae, maar Darius meende dat een extra hoofdstad geen kwaad kon. Al bij al waren er op die manier 5 steden die als standplaats door de koning werden gebruikt:
Susa, de voormalige hoofdstad van Elam, Ecbatana, voormalige hoofdstad van de Meden, Babylon, voormalige hoofdstad van wel ja, Babylonië, Pasargadae en Persepolis.
Terwijl Europa en ook Griekenland allemaal apart in kleine gemeenschappen of in het beste geval in een middelgrote stadsstaat leefden, was Perzië een mastodont met 5 hoofdsteden. Een strak georganiseerde gigant.
En Darius introduceerde ook een soort staatsgodsdienst die hij ook in de Behistun steen kerfde: een monotheïstische godsdienst met als oppergod Ahuramazda die werd ontwikkeld door de man die u kent van alzo sprach Zarathustra. Deze godsdienst heette zoroastrisme
Er is veel discussie over de vraag of dit een voorloper is van onze 3 monotheïstische godsdiensten, in de zin dat de Joden, die in het Perzische rijk leefden, onderdelen van deze godsdienst hadden overgenomen. Zoroastrisme had namelijk ook een duidelijk opdeling in goed en kwaad, een opdeling die minder prominent aanwezig was in de andere godsdiensten.
Ik ga er hier niet teveel over uitweiden, maar wil wel duidelijk maken dat het Perzisch rijk enorm tolerant was voor andere godsdiensten en er geen sprake was van het opdringen van het zoroastrisme. Waarschijnlijk was het gewoon een handig systeem om de prestaties van de koning te bewierooken. Je kan van godsdiensten veel zeggen, maar ze hebben zelden een tekort aan symboliek. Iets waar een mens nu eenmaal nood aan heeft.
Dit lijkt me een goed moment om een pauze in te lassen en de Perzen rustig hun gang te laten gaan.
Alhoewel, het immense gebied was gewoon te groot om niet ergens te maken te krijgen met een opstand. En het toeval wil dat er iets begint te broeden in het westelijke deel van het rijk: Ionië. Door de Perzen werden de inwoners Yauna genoemd. Een verbastering van Ionië.
En in Ionië woonden er heel wat Grieken, nazaten van de kolonisten van het Griekse vasteland.
De Grieks-Perzische oorlogen waren begonnen. De oorlogen die voor Filip en Alexander het excuus zullen zijn om Perzië binnen te vallen.
Dit conflict zal, mede door Herodotes, een soort mythische status krijgen. Een oorlog tussen Oost en West, waarbij vooral de gevechten die plaatsvonden in Griekenland veel aandacht zullen krijgen. De slag bij Marathon, Thermopylai, Salamis en Plateae zullen uitgroeien tot iconische momenten waarop het democratische westen de despoten uit het oosten van zich zal afslaan en verder zal gaan als vrije mannen.
Zever uiteraard, maar ook zever heeft vaak de neiging om ver te geraken in het geheugen van de mensheid. Vaker zelfs dan herinneringen die geen gezever zijn.
We gaan hier in vogelvlucht door dit conflict gaan en dan deze aflevering afsluiten om in de volgende aflevering ook in vogelvlucht de volgende Perzische koningen te overlopen. Zodat we daarna met hernieuwde moed de Macedonische koningsstrijd kunnen bekritiseren. Eindelijk terug thuis in onze heimat met onze voeten vol in de Europese klei!
Om nog eens een woordje Spaans te gebruiken: Empezamos. Laten we eraan beginnen, aan deze snelcursus van het Grieks-Perzische conflict. Als u het hele verhaal wilt kennen, met een aantal sappige anekdotes erbovenop, raad ik u aan om de Historiën van Herodotes te lezen.
We schrijven het jaar 499. Ionië, West Turkije dus dat vol Grieken zit, zit strak onder Perzische controle. Met Thracië en Macedonië onder de knoet van Darius, is het zelfs niet het meest westelijke gebied van het Perzische rijk en lijkt er weinig dat ze kunnen doen om terug hun vrijheid te veroveren.
En de Perzen, wel die waren eigenlijk nog de slechtsten niet. Er was een grote mate van autonomie binnen Ionië en de eilanden waarvan Lesbos, Chios, Naxos, Samos en Cyprus de grootste en bekendste waren. De Ioniërs stonden dan ook geboekstaafd als uitstekende zeevaarders.
Maar hoe lief de Perzen ook mochten zijn, er waren wel een aantal onwrikbare basisregels: er moest belasting worden betaald én de satraap, de gouverneur, en de leiders van de verschillende stadsstaten moesten wel goedgekeurd worden door Perzië. Vele Ionische steden werden dan ook geleid door tirannen, alleenheersers dus.
En blijkbaar maakten die tirannen het soms wat te bont. Of niet. Het is namelijk een historie die ik hier niet ga uiteenzetten, maar volgens Herodotes werd de opstand op gang gebracht door een misnoegde tiran die zich voordeed als een soort volksheld die de vrijheid van de Grieken in ere wou herstellen. Een valse profeet dus.
In ieder geval, de Ionische opstand was geboren. Er werd zelfs hulp gezocht bij Athene en Eritrea die een handvol schepen stuurden.
De opstand begon niet onaardig en de Ionische rebellen slaagden er zelfs in om Sardes, parel van West-Anatolië, in te nemen en gedeeltelijk te verwoesten.
Dit was meteen het hoogtepunt en het begin van het einde van de opstand. De rebellen werden verwoestend verslagen in de volgende veldslagen, waaronder de zeeslag bij Lade.
In 493 was Ionië terug onder strakke controle van de Perzen. En wat deden die kerels? I.p.v. al de tirannen terug aan de macht te brengen, installeerden de Perzen democratieën in heel wat stadsstaten. Zoals gevraagd door de ioniers. Darius was dus verre van een wraakzuchtige despoot en zorgde voor de grootste verspreiding van de democratie in de geschiedenis. Het is maar dat u het weet.
Maar hiermee was de oorlog niet beëindigd. Darius wou de Grieken, met name de Atheners en de Eritreeërs straffen, omdat ze mee de revolte hadden ondersteund. Dat is althans Herodotes zijn visie op de feiten, die we toch wat moeten nuanceren.
Niet alleen hadden beide steden slechts een miniem aandeel in de revolte, moderne historici menen dat er toch meer aan de hand was.
De Perzen hadden namelijk een symbolische manier om nieuwe gebieden te onderwerpen. Dit deden zij door aarde en water te eisen van hun onderdanen. Blijkbaar had Athene dit in 507 v cHR gedaan en door schepen te sturen hadden zij dus hun eed verbroken. Iets wat de Perzen moeilijk onbestraft konden laten gebeuren, omdat dit een verkeerd signaal zou uitsturen naar andere opstandige gebieden. Het waren dus misschien wel de Grieken die achterbakse leugenaars waren en niet de Perzen. Hoewel we er het fijne nooit van zullen weten en het nog steeds de Perzen zullen zijn die Griekenland binnenvallen en niet omgekeerd.
Daarnaast vroegen de Perzen in 491 v CHR opnieuw water en aarde aan de Grieken op het vasteland. De meeste zeiden ja, maar Athene en Sparta smeten de diplomaten die de boodschap kwamen brengen met hun klikken en klakken in een put: dat ze daar maar water en aarde zouden zoeken.
Dit lijkt een stoere houding, die trouwens wordt geënsceneerd in de film 300, maar als dit waar was, was dit niet meer of minder dan een oorlogsverklaring. Ongewapende diplomaten vermoorden was echt ongehoord en ongeoorloofd. Hoewel de Perzen er uiteraard op uit waren om onenigheid te zaaien in de Griekse gebieden,, waar veel burgers bang waren verwoest te worden door het machtige Perzische leger.
De eerste Perzische oorlog op Grieks grondgebied in Europa was een feit. En ondanks het verlies van een groot stuk van de vloot in de verraderlijke stormen rond Chalkidiki, was initieel niemand opgewassen tegen de Perzen, hoewel het hier waarschijnlijk geen massa leger maar een elitecorps van enkele tienduizenden Perzen betrof. En als ik Perzen zeg, bedoel ik niet alleen Perzen (die nog geen 5% van de bevolking uitmaakte, maar wel de lakens uitdeelden. Neen, dit waren soldaten vanuit alle hoeken van het rijk, waaronder bvb Skythen en Feniciërs.
Eritria dat de IoniËrs maar liefst 5 schepen had gestuurd, werd met de grond gelijk gemaakt. De leidende stadsstaat op het eiland Euboia zou nooit meer hetzelfde zijn.
De Perzen stootten door en verzamelden op de vlakte van Marathon in Attica. Athene riep de hulp in van Sparta, maar die konden even niet komen, omdat ze toevallig net een festival hadden dat hen verbood te vechten. Jawel, de stoere Spartanen beweerden dat ze nu even niet konden helpen omdat ze aan het feesten waren. De overtreffende trap van een drogreden is dit flauw lafhartig excuus van een bende zwakkelingen. Meer dan waarschijnlijk vond Sparta het niet zo erg dat Athene wat klappen kreeg.
Wat er ook van zij, op de vlakte van Marathon gebeurde een mirakel: de Perzen werden verslagen. Iets wat eerder eigenlijk alleen de Scythen gelukt was. En dan nog door de verschroeide aarde tactiek toe te passen en door zich steeds verder terug te trekken naar andere gebieden. De Atheners daarentegen verdedigden hun eigen grondgebied.
De Atheners slaagden erin om de Perzen na een dagenlange staarwedstrijd te dwingen om zich gedeeltelijk terug te trekken. Zoals ik in een eerdere aflevering zei, onderschat niet wat een logistieke operatie een offensieve oorlog betekende. Voorraden voorzien, eten verzamelen en bereiden, onderhoud van materiaal en wapens,… eenvoudig was het niet. Hoewel de Perzische troepenmacht niet de grootte had die het zou hebben onder Xerxes, was de tijd en het stilstaan in het voordeel van de Grieken, die een thuismatch speelden.
Dus wanneer de Atheners zagen dat de Perzische cavalerie zich terugtrok, vielen ze de Perzische infanterie aan vanachter de heuvels. Niet bepaald heroïsch, maar wel effectief.
De Perzische infanterie met hun vaak rieten, jawel rieten, uitrusting, was niet bestand tegen de hoplieten met hun bronzen en ijzeren uitrusting. Als een mes door boter is hier wel op zijn plaats.
Het werd een Perzisch bloedbad.
En na de overwinning liep een Athener 42 km en 150 m van marathon naar Athene om de overwinning mee te delen. Waarna hij dood neerviel. Herodotes vertelt het verhaal iets anders, maar wie gelooft die mens nog!
De Perzen trokken zich terug en Griekenland was vrij. Hoera!
Het is maar de vraag in welke mate deze nederlaag een schokgolf door Perzië teweeg bracht. Thracië en Macedonië waren nog steeds vazalstaten en Ionië zat strak onder Perzische controle. De Ioniërs hadden hun zo begeerde democratie en als ze eerlijk waren, vonden ze het niet erg dat de Grieken op het vasteland hun vijand waren. Zo konden zij de zeeën beheersen en niet de concurrenten in Athene of Corinthe.
Bovendien hadden de Perzen slechts één nederlaag geleden en was Eritrea met de grond gelijk gemaakt. Ongetwijfeld was Darius relatief tevreden en hij zat stevig in het zadel dan ooit. Maar een nederlaag was het zeker!
Of Darius voor deze nederlaag wraak wou nemen, dan wel dat hij vond dat alles wel oké was, zijn de historici het niet eens en we zullen het nooit weten. In 486, 4 jaar na de nederlaag bij Marathon brak een opstand in Egypte uit en niet veel later stierf Darius.
En dan, dan is het goed geweest voor vandaag. We hebben vandaag wat bijgeleerd over Albanië, Angelina Jolie, Joegoslavië, Constantijn de Grote, Thracië en de Scythen of de Skyten.
Deze Skyten zullen Darius zijn eerste nederlaag toedienen, maar dat is maar een kleine smet op zijn prachtige blazoen. Of Darius nu Bardiya heeft vermoord dan wel een magiër die zich voordeed als Bardiay, wie kan het wat schelen. Darius zette orde op zaken in een Perzië dat op kraken stond. Hij versloeg opstand na opstand en kerfde zijn zegetochten in een steen in Iran, die op dezelfde hoogte als de steen van Rosetta mag worden geplaatst omdat de Behistun inscriptie dezelfde tekst in 3 verschillende talen bevatte.
Darius I liet de Koninklijke Weg bouwen waar Alexander later dankbaar gebruik van zal maken, hij creëerde een razend efficient postsysteem, waar de Europeanen en Amerikanen duizenden jaren later nog jaloers op zouden geweest zijn. Hij breidde het rijk uit van Macedonië tot het westen van India. Ik daag u uit om dit eens te bekijken op een landkaart. Die afstanden zijn gigantisch.
En ja, hij moest het onderspit delven in één schamele nederlaag tegen de Atheners. En dan enkel omdat driekwart van zijn leger verwoest was in een storm en omdat de Atheners te laf waren om vol de strijd aan te gaan. Of zo zou Darius het toch uitleggen, als hij het in een steen zou kerven.
Binnen twee weken eindigen we ons Perzisch verhaal met de Grieks-Perzische oorlog van Xerxes en zijn opvolgers die allemaal bang afwachten tot Alexander verschijnt. Hoewel ze dat zelf nog niet weten.
Tot dan waren dit, de wonderlijke avonturen van Darius, bij de gratie van Ahuramazda, koning van Perzie, Elam, Babylonië, Assyria, Arabië, Egypte, de landen bij de zee, Lydia, de Yauna, Armenie, Cappadocie, PArthie, Dangania, Aria, Chorasmia, Bactrie, Sogdia, Gandhara, Scythie, Sattagydia, Arachosia and MAka, maar u mag hem gewoon DArius de Grote noemen. Dat zou hij zelf ook het liefst hebben gehaald.
En als u van de helft van deze namen nog nooit hebt gehoord, dan bevindt u zich in zeer goed gezelschap, met name het mijne.
En dan kan ik jullie enkel nog een prettige ochtend, dag, avond of nacht toewensen.
Tot ziens
Reactie plaatsen
Reacties